Trong kỳ thi Olympic Toán quốc tế (IMO) 2025, một cột mốc chưa từng có đã được thiết lập – nhưng không phải bởi con người. Deep Think, hệ thống trí tuệ nhân tạo mới nhất của Google DeepMind, đã giải thành công 5 trên 6 bài thi IMO trong điều kiện thi thật, đạt số điểm 35/42 – ngang tầm thí sinh giành huy chương vàng. Điều đáng chú ý hơn cả: đây không chỉ là một chiến thắng kỹ thuật, mà là một tuyên bố mạnh mẽ rằng AI đang bước sâu vào vùng lõi của trí tuệ con người – năng lực lập luận toán học.
Nếu các mô hình AI trước đây gây ấn tượng nhờ khả năng tạo văn bản mượt mà, dịch ngôn ngữ hay thậm chí viết code, thì Deep Think đại diện cho một thế hệ mới: AI biết suy nghĩ. Việc giải toán IMO – với những đề bài đòi hỏi tư duy trừu tượng, phân tích nhiều bước và kết hợp linh hoạt các ý tưởng – vốn là một trong những thách thức lớn nhất đối với con người. Giải được 5/6 câu trong thời gian và điều kiện như thật không còn đơn thuần là chuyện "đào tạo mô hình với dữ liệu lớn", mà là minh chứng rõ ràng rằng AI đã bắt đầu hiểu được bản chất của suy luận toán học.
Không còn là những dòng code bắt chước hình thức lời giải, Deep Think vận hành bằng cách "tư duy song song", tức khám phá nhiều hướng tiếp cận cùng lúc trước khi chọn ra hướng đi tối ưu – một cách làm gần hơn với trực giác của các nhà toán học hàng đầu hơn là với lối suy luận tuyến tính truyền thống của máy móc.
Giải toán không chỉ là một kỹ năng – nó là biểu hiện của trí tuệ có tổ chức, khả năng phát hiện cấu trúc ẩn sau những mệnh đề tưởng như rời rạc. Khi Deep Think đạt được điểm số mà chỉ 10% thí sinh IMO năm nay đạt được, câu hỏi đặt ra không còn là "AI có thể học toán không?" mà là: AI có thể sáng tạo trong toán học?
Google DeepMind không giấu tham vọng: họ đang đi theo hướng kết hợp khả năng ngôn ngữ tự nhiên của AI với logic hình thức của toán học để tạo ra một công cụ suy luận toàn diện – không chỉ giải được bài toán, mà còn giải thích rõ ràng, chặt chẽ và dễ hiểu như một người thầy giỏi.
Điều này không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật. Đó là sự gặp nhau giữa khoa học máy tính hiện đại và triết học toán học cổ điển – nơi máy móc không còn là công cụ tính toán, mà trở thành một tác nhân tư duy trong không gian trừu tượng.
Deep Think không phải là nỗ lực duy nhất. Chỉ vài ngày trước, OpenAI – đối thủ lớn nhất của Google DeepMind – cũng công bố mô hình AI giải đúng 5/6 bài IMO 2025, đạt trình độ tương đương huy chương vàng. Cuộc cạnh tranh AI giờ không còn xoay quanh việc tạo ảnh đẹp hay viết tiểu thuyết, mà là cuộc đua chiếm lĩnh năng lực suy luận nền tảng – bước đệm để tiến tới AGI (Trí tuệ nhân tạo tổng hợp).
Câu hỏi lớn hơn, tất nhiên, vẫn còn đó: Nếu một AI có thể học toán như học sinh giỏi nhất thế giới, liệu nó có thể khám phá ra toán học mới – những định lý, cấu trúc, hay phương pháp mà con người chưa từng nghĩ đến?
Tuy Deep Think đã giải được bài IMO, nhưng chính nó vẫn được huấn luyện bằng kiến thức và lời giải của con người. Trí tuệ của AI hôm nay, dù mạnh mẽ đến đâu, vẫn là tấm gương phản chiếu trí tuệ nhân loại. Nhưng một khi AI có thể phát hiện mối liên hệ mới, tạo lập định nghĩa mới, hoặc đơn giản là đi con đường chưa ai từng đi trong toán học – thì vai trò của nó sẽ không chỉ là trợ lý, mà là đồng nghiệp, thậm chí là người dẫn dắt.
Chúng ta có thể đang chứng kiến thời điểm bước ngoặt, nơi máy móc bắt đầu tham gia vào công cuộc khám phá tri thức – không còn học lại cái cũ, mà thực sự sáng tạo cái mới.