Sự gia tăng đột biến số hồ sơ sinh viên bị phát hiện là giả mạo trong thời gian gần đây không còn là những vụ việc riêng lẻ. Nó đã trở thành một cuộc khủng hoảng. Những “sinh viên ma” này không đơn giản là trò đùa của vài kẻ tinh quái – đằng sau họ là các tổ chức lừa đảo tinh vi, có tổ chức, và ngày càng chuyên nghiệp nhờ vào AI.
Theo dữ liệu từ Socure, có đến 60% hồ sơ đăng ký vào các cơ sở giáo dục cao đẳng cộng đồng là giả. Tội phạm tận dụng AI để tạo danh tính giả, tạo email ảo, thậm chí đánh cắp dữ liệu cá nhân để "hồi sinh" người đã mất. Mục tiêu không chỉ là học bổng hay trợ cấp tài chính, mà còn là quyền truy cập vào các gói phần mềm giá rẻ, dịch vụ đám mây, ưu đãi phần cứng, thậm chí là khả năng rửa tiền thông qua hệ thống hỗ trợ giáo dục.
Điều này đặt ra câu hỏi: Hệ thống đăng ký học và cấp phát hỗ trợ tài chính của Mỹ yếu ở đâu để các cuộc tấn công này diễn ra dễ dàng đến vậy?
AI đang được sử dụng như một vũ khí chiến lược cho các mạng lưới tội phạm mạng. Chỉ cần vài phút và một công cụ tạo văn bản hay khuôn mặt AI, một danh tính sinh viên hoàn chỉnh – có tên, ảnh, lý lịch, mục tiêu học tập – có thể được tạo ra.
Các nhóm lừa đảo không cần phải tinh vi như hacker truyền thống. Họ hành động như doanh nghiệp, tự động hóa mọi khâu: từ tạo email đến nộp hồ sơ FAFSA. Một lớp học có thể "kín chỗ" trong vòng vài giờ chỉ toàn người không tồn tại – và điều này đã thực sự xảy ra, theo lời kể của đại diện trường Chaffey và Rancho Santiago.
Hơn 90 triệu USD tiền thuế của người dân đã rơi vào tay những danh tính không thực. Nhưng thiệt hại lớn hơn chính là sự xói mòn niềm tin vào hệ thống giáo dục đại học công lập.
Khi một sinh viên thật bị từ chối vì lớp học đã đầy bởi sinh viên ảo, hay khi một sinh viên nghèo bị yêu cầu xác minh giấy tờ chặt chẽ hơn do lo ngại lừa đảo, niềm tin vào công bằng và khả năng tiếp cận giáo dục bị lung lay. Các biện pháp bảo vệ cần thiết có thể vô tình tạo thêm rào cản với những người cần trợ giúp nhất – một nghịch lý trớ trêu nhưng không thể tránh khỏi.
Các quy định mới như yêu cầu ID do chính phủ cấp hay xác minh danh tính nâng cao rõ ràng là phản ứng cần thiết. Nhưng điều này cũng đặt ra bài toán kép: làm sao để không "trừng phạt" những sinh viên hợp pháp vì lỗi của hệ thống?
Như Jesse Gonzalez cảnh báo, càng nhiều lớp xác minh, càng có nguy cơ khiến những sinh viên có hoàn cảnh đặc biệt – người không có giấy tờ, vô gia cư, di dân – bị loại khỏi cánh cửa giáo dục.
Giáo dục đại học Mỹ đang đứng giữa ngã ba đường: Một bên là nhu cầu cấp bách bảo vệ nguồn lực khỏi sự lạm dụng của tội phạm số, bên còn lại là cam kết về sự bao trùm và công bằng. Và không có con đường nào dễ dàng.
Vụ việc sinh viên ảo không chỉ là một câu chuyện công nghệ hay tội phạm. Nó là lời cảnh tỉnh cho toàn bộ hệ thống giáo dục trước những thách thức mới trong kỷ nguyên AI. Khi kẻ gian ngày càng thông minh, hệ thống cần minh bạch và bản lĩnh hơn để bảo vệ điều cốt lõi: giáo dục là dành cho con người – chứ không phải những dòng mã do AI sinh ra.