Trong hàng chục năm qua, cờ vua luôn là “sân khấu lớn” để trí tuệ nhân tạo thể hiện năng lực. Tuy nhiên, những cái tên như Deep Blue, AlphaZero hay Lc0 không học cờ theo cách con người làm. Chúng tính toán hàng triệu khả năng, tự chơi với chính mình hàng tỷ ván và tối ưu hóa mọi nước đi theo xác suất thắng trận.
Ngược lại, các LLMs như ChatGPT, Claude hay Gemini lại đến từ một thế giới rất khác – nơi học máy dựa vào từ ngữ, văn cảnh, và khả năng dự đoán “từ tiếp theo”. Dù có thể được huấn luyện để “bắt chước” một ván cờ hợp lý, chúng không có cảm giác chiến thuật thực thụ. Chúng chơi như những người đọc cờ, chứ không phải kỳ thủ.
Giải đấu lần này là nơi hội tụ 8 đại diện AI thuộc hai cường quốc công nghệ: Mỹ (với OpenAI, Anthropic, xAI, Google) và Trung Quốc (với Deepseek, Moonshot). Họ sẽ đối đầu trong thể thức loại trực tiếp trên nền tảng Kaggle – một chiến trường được thiết kế riêng cho AI thi đấu.
Thể thức đấu – với luật xử thua khi mắc 4 lỗi liên tiếp, hay ván quyết định kiểu armageddon – được điều chỉnh để phù hợp với tính không hoàn hảo của LLMs. Vì rõ ràng, khác với Stockfish hay Lc0, các mô hình ngôn ngữ có thể... đi sai luật. Và đấy chính là điều khiến giải đấu trở nên đáng xem: AI không hoàn hảo, và đó mới là điểm thú vị.
Việc kỳ thủ số hai thế giới Hikaru Nakamura trực tiếp bình luận từng ván đấu, còn Magnus Carlsen – số một thế giới – cũng góp mặt, càng khẳng định tầm quan trọng của sự kiện. Nhưng cũng đặt ra nghịch lý thú vị: con người đang bình luận trận đấu của AI, trong khi trước đây, AI thường đóng vai trò công cụ hỗ trợ con người phân tích ván cờ.
Cuộc chuyển vai này không chỉ mang tính biểu diễn. Nó gợi mở về một tương lai gần, nơi AI không còn là “chiếc bàn phím thông minh”, mà là chủ thể có thể thi đấu, sáng tạo và... thất bại. Bởi trong một thế giới nơi các mô hình học ngôn ngữ tự bước vào lãnh địa chiến thuật như cờ vua, sai lầm – thay vì thành tích – mới là bằng chứng cho thấy chúng đang “học”.
Dù có người kỳ vọng vào chiến thắng của Gemini vì "chơi tốt Pokemon", hay có người lo rằng sẽ có vô số nước cờ sai luật, thì bản chất cuộc thi vẫn không nằm ở kết quả. LLMs, xét cho cùng, không sinh ra để chơi cờ. Việc chúng có thể chơi – dù vụng về – là minh chứng cho khả năng mô phỏng tri thức liên ngành ngày càng mạnh mẽ của AI.
Câu hỏi lớn ở đây là: Nếu một hệ thống dựa trên đoán từ có thể thi đấu cờ vua một cách nghiêm túc, thì đâu là giới hạn của mô hình này? Và liệu sự sáng tạo có thể đến từ việc... đoán đúng đủ lâu?
Giải cờ vua dành cho các LLMs lần này không chỉ là cuộc vui công nghệ. Nó là bài kiểm tra về cách AI hiểu thế giới – không qua con số, mà qua chiến lược, tình huống, và lựa chọn. Nếu AlphaZero từng khiến giới cờ vua kinh ngạc bởi sự sáng tạo siêu việt, thì các LLMs ngày nay khiến ta tò mò bởi sự... vụng về có chủ đích.
Không ai kỳ vọng ChatGPT hay Gemini sẽ đánh bại Lc0. Nhưng việc chúng tham gia cuộc chơi này – với toàn bộ sự “ngây thơ” trong tàn cuộc và những nước đi sai luật – cho thấy AI không chỉ là người giải bài toán, mà có thể là người đặt ra câu hỏi. Và như thế, chúng đang tiến thêm một bước – không chỉ để hiểu con người, mà còn để tự tìm ra cách chơi riêng cho mình.