Vụ việc được khởi kiện bởi liên minh các bang do bang Oregon dẫn đầu, cùng một số doanh nghiệp nhập khẩu như V.O.S. Selections, cho rằng chính quyền Trump đã vượt quá thẩm quyền hiến định khi sử dụng Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA, ban hành năm 1977) để đơn phương áp thuế 10–50% đối với hàng hóa nhập khẩu, chủ yếu là thép, nhôm và hàng từ Trung Quốc, mà không có sự phê chuẩn của Quốc hội.
Tháng 5/2025, Tòa án Thương mại Quốc tế (CIT) tuyên bố các sắc thuế trên vi phạm nguyên tắc phân quyền – một trụ cột của Hiến pháp Mỹ. Phán quyết này sau đó được Tòa Phúc thẩm Liên bang duy trì, buộc chính quyền phải kháng cáo lên Tòa án Tối cao. Phiên điều trần ngày 5/11/2025 thu hút sự chú ý lớn khi nhiều thẩm phán bày tỏ hoài nghi về cơ sở pháp lý của việc viện dẫn IEEPA, cho thấy khả năng tòa có thể đưa ra một phán quyết thu hẹp quyền hành pháp trong lĩnh vực thương mại.
Theo một số nguồn tin từ truyền thông Mỹ, chủ yếu khuynh tả, nếu phán quyết cuối cùng bất lợi, chính quyền có thể phải hoàn trả khoảng 90 tỷ USD cho các doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, cựu Tổng thống Trump bác bỏ con số này, cho rằng thiệt hại thực tế có thể vượt 3.000 tỷ USD, bao gồm các khoản đầu tư, hoàn vốn và chi phí phát sinh từ chính sách thương mại trong giai đoạn 2018–2020. Trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump viết: “Việc thu hồi và hoàn trả nếu có phán quyết bất lợi sẽ là thảm họa kinh tế và an ninh quốc gia. Không thể bù đắp nổi tổn thất như vậy.”
Giới phân tích nhận định, vụ kiện này không chỉ là tranh chấp về thuế quan, mà còn là phép thử lớn cho cơ chế kiểm soát và cân bằng quyền lực (checks and balances) của nền dân chủ Mỹ. Trong hơn nửa thế kỷ qua, Quốc hội Mỹ đã dần trao quyền cho Hành pháp trong lĩnh vực thương mại và an ninh quốc gia để ứng phó nhanh với biến động toàn cầu. Tuy nhiên, các vụ kiện gần đây – đặc biệt là vụ việc lần này – cho thấy xu hướng đòi khôi phục vai trò lập pháp của Quốc hội, đưa chính sách thương mại trở lại khuôn khổ hiến định.
Nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết giới hạn việc sử dụng IEEPA, điều đó sẽ thay đổi sâu sắc cách Hoa Kỳ hoạch định chính sách thương mại và đối ngoại, buộc các Tổng thống tương lai phải tham vấn Quốc hội nhiều hơn, kể cả trong các vấn đề như thuế quan với Trung Quốc hay trừng phạt Nga và Iran. Ngược lại, nếu Tòa án ủng hộ quyền hành pháp, xu hướng tập trung quyền lực vào Nhà Trắng sẽ được củng cố, tiếp tục đặt ra những câu hỏi về ranh giới quyền lực giữa hai nhánh hành pháp và lập pháp.
Dù kết quả thế nào, vụ kiện này được giới quan sát xem là “bài kiểm tra hiến định quan trọng nhất trong nhiều thập kỷ” đối với Hoa Kỳ – nơi ngay cả Tổng thống cũng phải chịu sự giám sát của pháp luật. Nó phản ánh một nền dân chủ đang tự soi chiếu, tự điều chỉnh, để bảo đảm rằng quyền lực – dù mạnh mẽ đến đâu – cũng không thể đứng ngoài luật pháp.