Đây không chỉ là câu chuyện riêng của thị trường châu Âu, mà còn hàm chứa những tác động dài hạn đối với cấu trúc cạnh tranh số trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.

Bước đi mới của châu Âu trong kiểm soát các nền tảng số
DMA là bộ luật mang tính tiên phong nhằm hạn chế hành vi độc quyền và đảm bảo cạnh tranh công bằng giữa các nền tảng kỹ thuật số lớn. Trước đây, EU đã chỉ định những dịch vụ cốt lõi như App Store, iOS hay Safari của Apple là “nền tảng gác cổng” (gatekeeper) – các dịch vụ có vai trò trung gian tới mức có thể chi phối quyền lựa chọn của người dùng hoặc doanh nghiệp.

Việc Apple thông báo rằng Apple Ads và Apple Maps cũng đạt các tiêu chí định lượng của DMA (về số người dùng, doanh thu và mức độ ảnh hưởng) khiến EC phải xem xét mở rộng phạm vi giám sát. Nếu bị chỉ định là gatekeeper, hai dịch vụ này sẽ phải tuân thủ một loạt nghĩa vụ nghiêm ngặt: đảm bảo tính minh bạch, tránh ưu tiên dịch vụ của chính mình, tạo điều kiện cho đối thủ cạnh tranh tiếp cận dữ liệu hoặc hạ tầng, và cho phép người dùng dễ dàng chuyển đổi dịch vụ.

Phản ứng của Apple và bài toán quyền lực thị trường
Trái với việc thừa nhận đạt ngưỡng định lượng, Apple khẳng định Apple Ads và Apple Maps không thực sự có quyền lực thị trường đủ lớn để trở thành gatekeeper. Theo lập luận của hãng, thị phần quảng cáo trực tuyến của Apple tại châu Âu vẫn còn khiêm tốn so với các đối thủ lớn; còn Apple Maps được sử dụng hạn chế so với các dịch vụ bản đồ phổ biến như Google Maps.

Quan điểm này đặt ra một câu hỏi quan trọng: liệu việc “đạt ngưỡng” theo DMA có đồng nghĩa với “chi phối thị trường” hay không? Đây cũng là thách thức đối với EC khi phải cân bằng giữa việc tránh buông lỏng kiểm soát và việc không áp đặt nghĩa vụ quá mức đối với những dịch vụ có mức độ ảnh hưởng chưa rõ rệt.

Ý nghĩa đối với cạnh tranh và quyền lợi người dùng
Nếu Apple Ads và Apple Maps bị chỉ định là gatekeeper, EC sẽ tiếp tục tạo áp lực để Apple mở cửa hơn nữa hệ sinh thái của mình. Điều này mang lại nhiều tác động tích cực:

• Tăng tính cạnh tranh: các doanh nghiệp quảng cáo, dịch vụ bản đồ và ứng dụng nhỏ sẽ có cơ hội tiếp cận người dùng dễ hơn.

• Quyền lựa chọn của người tiêu dùng được mở rộng: người dùng có thể chuyển đổi dịch vụ hoặc tiếp cận ứng dụng bên thứ ba thuận lợi hơn.

• Minh bạch dữ liệu: việc chia sẻ dữ liệu và thay đổi chính sách cạnh tranh sẽ giúp thị trường vận hành công bằng hơn.

Tuy nhiên, việc mở cửa cũng đặt ra một số rủi ro nhất định, đặc biệt liên quan đến tính bảo mật và sự đồng bộ vốn là điểm mạnh truyền thống của các sản phẩm Apple.

Tác động lan tỏa ra toàn cầu, trong đó có Việt Nam
Kinh nghiệm cho thấy những thay đổi trong quy định của châu Âu thường có tác động vượt ra ngoài biên giới EU. Để giảm chi phí vận hành và phân mảnh hệ thống, các tập đoàn công nghệ lớn nhiều khi áp dụng cùng một bộ chính sách cho tất cả thị trường.

Điều này có thể mang lại lợi ích thiết thực cho người dùng Việt Nam:

• Nhiều lựa chọn hơn trong việc cài đặt ứng dụng hoặc sử dụng các dịch vụ quảng cáo/bản đồ trên thiết bị Apple.

• Môi trường cạnh tranh bình đẳng hơn cho các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam, đặc biệt là startup làm ứng dụng, dịch vụ bản đồ, quảng cáo hay thương mại điện tử.

• Tiền lệ quan trọng trong việc xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý về kinh tế số tại Việt Nam.

Dù kết quả cuối cùng ra sao, diễn biến này cho thấy xu thế tất yếu: các nền tảng công nghệ toàn cầu đang bước vào giai đoạn bị giám sát chặt chẽ hơn, và quyền lực số không thể đứng ngoài vòng pháp luật. Đó là tín hiệu tích cực cho một môi trường số minh bạch, cạnh tranh và bền vững – điều mà bất kỳ quốc gia nào, trong đó có Việt Nam, cũng đang hướng tới.