Trong cuộc trò chuyện trên podcast 20VC, Edwin Chen – nhà sáng lập Surge AI – hùng hồn tuyên bố: “Kỹ sư 10x đã lỗi thời, thời đại của kỹ sư 100x đã bắt đầu”. Tuyên bố ấy không chỉ khuấy động lại khái niệm vốn gây tranh cãi về hiệu suất cá nhân trong ngành công nghệ, mà còn đẩy cao kỳ vọng về một tương lai nơi trí tuệ nhân tạo biến từng lập trình viên thành một đội ngũ siêu hiệu quả.
Khái niệm "kỹ sư 10x" – người có thể làm việc hiệu quả gấp 10 lần đồng nghiệp – xuất hiện từ những năm 1960 và từ lâu đã trở thành biểu tượng (và đôi khi là áp lực) trong giới công nghệ. Edwin Chen, với tầm nhìn lạc quan, cho rằng AI giờ đây có thể tăng cường năng lực đó lên gấp trăm lần, biến những công ty một thành viên thành kỳ lân trị giá hàng tỷ USD.
Thực tế, AI đang giúp tăng năng suất trong một số công đoạn – từ viết mã, kiểm thử đến triển khai – và các công cụ như AI agent dần hiện diện trong mọi giai đoạn phát triển phần mềm. Tuy nhiên, việc tuyên bố AI có thể biến lập trình viên thành “kỹ sư 100x” đặt ra câu hỏi lớn: hiệu suất được đo bằng gì – số dòng mã, số tính năng, hay giá trị thực sự tạo ra?
Sự bùng nổ AI có thể khiến người ta dễ lạc quan thái quá. Những ví dụ như công ty một người đạt doanh thu triệu đô được đưa ra như minh chứng. Nhưng ở chiều ngược lại, các nghiên cứu mới nhất lại cho thấy một thực tế không mấy sáng sủa: AI không phải lúc nào cũng giúp việc nhanh hơn.
Một khảo sát từ tổ chức METR cho thấy, trong một số trường hợp, việc sử dụng AI thậm chí khiến lập trình viên mất nhiều thời gian hơn, do phải sửa lỗi hoặc điều phối các công cụ chưa thực sự tối ưu. Đây là lời nhắc rằng việc tích hợp AI hiệu quả không chỉ là câu chuyện phần mềm, mà còn đòi hỏi sự thích nghi về tổ chức, quy trình và kỹ năng con người.
Không ít chuyên gia, như Daron Acemoglu (MIT), đã cảnh báo về sự "thổi phồng" năng suất nhờ AI. Ông nhấn mạnh rằng chỉ một phần nhỏ công việc trong nền kinh tế hiện nay thực sự được cải thiện hiệu suất nhờ công nghệ này – và việc tự động hóa vội vã có thể khiến doanh nghiệp tiêu tốn tài nguyên mà không thu được kết quả tương xứng.
Điểm đáng chú ý nhất không nằm ở việc AI có thể “thay thế” bao nhiêu phần công việc của kỹ sư, mà là cách nó chuyển hóa vai trò của con người trong quy trình sáng tạo phần mềm. Giống như lời của CEO GitHub – Thomas Dohmke – con người sẽ không biến mất khỏi cuộc chơi, nhưng vai trò sẽ dịch chuyển: từ người "viết mã" sang "chỉ huy", điều phối đội quân tác nhân AI làm việc không ngừng nghỉ.
Điều đó không đơn thuần là tăng năng suất, mà là sự dịch chuyển sâu sắc trong tư duy nghề nghiệp – nơi kỹ năng tổ chức, chiến lược và khả năng hiểu AI quan trọng không kém việc hiểu một ngôn ngữ lập trình.
Khái niệm “kỹ sư 100x” có thể truyền cảm hứng, nhưng cũng có thể trở thành áp lực không tưởng nếu doanh nghiệp – hay chính những kỹ sư – không hiểu rằng AI là công cụ, không phải phép màu. Đằng sau lời hứa hẹn về năng suất khủng khiếp là vô vàn câu hỏi chưa có lời đáp: Làm sao để đo lường hiệu quả thật sự? Ai kiểm soát chất lượng? Và liệu những kỹ sư “100x” có đánh đổi gì về sáng tạo, nhân tính hay sự bền vững nghề nghiệp?
Công nghệ đang tiến rất nhanh, nhưng con người vẫn cần thời gian để thích nghi – không phải để bắt kịp máy móc, mà để đảm bảo mình vẫn là người điều khiển tay lái trong hành trình cùng AI.