Cuộc chia tay giữa TikTok và ByteDance – nếu xảy ra – sẽ không chỉ là thương vụ thoái vốn công nghệ lớn nhất lịch sử. Đó còn là một dấu mốc phản ánh sự dịch chuyển không thể đảo ngược: kỷ nguyên mà các ứng dụng xuyên biên giới buộc phải "nội địa hóa quyền kiểm soát" để tồn tại trong thế giới bị chia cắt bởi an ninh dữ liệu và chủ quyền kỹ thuật số.
Thông tin TikTok đang chuẩn bị ra mắt một phiên bản riêng cho người dùng Mỹ – trước thời hạn bán mình – không chỉ là hành động tuân thủ pháp lý. Nó mang hàm ý chiến lược: giữ chân người dùng bằng nền tảng liên tục, trong khi chuyển quyền sở hữu về tay nhà đầu tư Mỹ theo yêu cầu của Washington. Đây là bước đi thận trọng nhưng táo bạo của một nền tảng toàn cầu đang bị cuốn vào tâm bão địa chính trị.
Khi cựu Tổng thống Donald Trump nói sẽ đàm phán với phía Trung Quốc “vào thứ Hai hoặc thứ Ba”, điều ông không nói ra nhưng ai cũng hiểu: TikTok không còn là câu chuyện của mạng xã hội, mà là con bài chiến lược trong bàn cờ Mỹ - Trung. Trong gần 4 năm, ứng dụng này trở thành biểu tượng cho nỗi lo của Mỹ về an ninh dữ liệu, và là ví dụ điển hình cho làn sóng công nghệ Trung Quốc vươn ra toàn cầu.
Luật yêu cầu ByteDance thoái vốn – được chính quyền Biden thông qua tháng 4/2024 – là một cách Mỹ tái khẳng định rằng: dữ liệu công dân Mỹ phải nằm trong vùng kiểm soát của Mỹ, ngay cả khi điều đó đòi hỏi phải cưỡng ép tách rời doanh nghiệp.
Việc TikTok phát triển ứng dụng mới, phát hành vào tháng 9, đặt ra nhiều câu hỏi: Ai sẽ kiểm soát mã nguồn? Dữ liệu được lưu ở đâu? Cấu trúc thuật toán có thay đổi? Và quan trọng hơn: TikTok Mỹ có còn là TikTok gốc hay sẽ là một nền tảng hoàn toàn mới về pháp lý và vận hành?
Từ góc nhìn kỹ thuật, tách một ứng dụng quy mô toàn cầu thành các phiên bản địa phương không phải điều đơn giản – đặc biệt với hệ thống vận hành dựa trên thuật toán cá nhân hóa phức tạp như TikTok. Nhưng từ góc nhìn chính trị, đây lại là một hình mẫu cho mô hình “quốc hữu hóa mềm” – chuyển quyền kiểm soát công nghệ nước ngoài mà không cần cấm cửa triệt để.
Mỹ không đơn độc. Từ Liên minh châu Âu với Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA), đến Ấn Độ cấm hàng trăm ứng dụng Trung Quốc từ 2020, chủ quyền kỹ thuật số đang trở thành nguyên tắc mới của thời đại số. TikTok chỉ là một trong số nhiều ví dụ cho làn sóng quốc gia hóa dữ liệu – một phản ứng trực tiếp với thực tế rằng: các nền tảng công nghệ không còn được coi là trung lập.
Câu hỏi đặt ra không chỉ là ai mua được TikTok Mỹ với giá 50 tỷ USD – mà là: chúng ta có đang bước vào thời kỳ “chia tách Internet” toàn cầu?
Dù thuộc về Elon Musk, Amazon, Oracle hay bất kỳ ai khác, TikTok phiên bản Mỹ sẽ là tiền lệ – tiền lệ cho cách thế giới ứng xử với những nền tảng xuyên quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ và xung đột quyền lực. Đằng sau thương vụ TikTok không chỉ là dữ liệu hay người dùng, mà là một sự định hình lại thế giới số: nơi quốc gia không chỉ kiểm soát biên giới lãnh thổ, mà còn phải kiểm soát dòng chảy thuật toán.