Theo báo cáo điều tra của Reuters, nhiều tổ chức tại Trung Quốc — bao gồm các viện nghiên cứu, trường đại học kỹ thuật, doanh nghiệp công nghệ và một số đơn vị có liên quan đến lĩnh vực quốc phòng — đã tiếp cận và sử dụng GPU Nvidia H200, dòng chip AI mạnh nhất của Nvidia vào năm 2025, mặc dù trước đó Mỹ áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt đối với linh kiện AI cao cấp.
Các hình thức tiếp cận gồm: Thuê năng lực tính toán từ máy chủ ở nước ngoài; Mua qua các kênh trung gian (“grey-market”); Hợp tác nghiên cứu với doanh nghiệp/tổ chức sở hữu hạ tầng H200; Nhập linh kiện tách rời khó kiểm soát, không đi kèm tem nhãn đầy đủ.
Một số trung tâm dữ liệu tại những tỉnh có chiến lược hạ tầng AI, như Giang Tô hay Tân Cương, thậm chí đã công bố kế hoạch mở rộng cụm máy chủ (cluster) sử dụng H200 ở quy mô hàng nghìn GPU — cho phép vận hành hệ thống tính toán “petaflop-scale”.
Hệ sinh thái AI Trung Quốc và động lực tiếp cận H200
H200 là GPU được đánh giá mạnh hơn đáng kể so với A100, H100 hoặc các phiên bản bị hạn chế hiệu năng mà Mỹ cho phép xuất khẩu. Việc tiếp cận chip này có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với Trung Quốc trong ba phương diện:
1. Tăng năng lực huấn luyện mô hình ngôn ngữ lớn (LLM)
Các mô hình cạnh tranh GPT-5, Claude hay Gemini cần năng lực tính toán rất lớn. H200 giúp giảm thời gian huấn luyện, giảm chi phí vận hành, mở ra khả năng cạnh tranh trong AI tạo sinh và AI công nghiệp.
2. Thúc đẩy hạ tầng dữ liệu quốc gia
Trung Quốc đang triển khai chiến lược “East-Data-West-Compute” và hàng loạt chương trình phát triển “siêu trung tâm dữ liệu”. GPU H200 giúp tăng năng lực xử lý dữ liệu quân sự, kinh tế, giao thông, tài chính, y tế.
3. Giảm khoảng cách công nghệ với Mỹ
Trong bối cảnh hạn chế xuất khẩu, H200 trở thành “chuẩn vàng” cho năng lực AI toàn cầu. Việc tiếp cận H200 cho phép Trung Quốc duy trì tiến độ phát triển, tránh tụt hậu trong các lĩnh vực chiến lược như xe tự lái, an ninh mạng, AI quốc phòng, điều khiển tự động.
Hệ lụy và thách thức đối với chính sách kiểm soát công nghệ của Mỹ
Việc H200 xuất hiện tại Trung Quốc — dù thông qua các kênh không chính thức — cho thấy giới hạn của mô hình kiểm soát xuất khẩu.
1. Kiểm soát phần cứng không đủ để ngăn lan truyền công nghệ
GPU có thể luân chuyển qua: dịch vụ đám mây quốc tế, giao dịch xuyên biên giới qua công ty “vỏ bọc”, mạng doanh nghiệp đa quốc gia, thị trường chợ đen phần cứng,... khiến việc ngăn chặn gần như bất khả thi.
2. Cấm vận có thể thúc đẩy phát triển nội địa
Càng bị siết chặt, Trung Quốc càng tăng đầu tư vào: chip AI nội địa (Huawei Ascend, Baidu Kunlun), hệ điều hành AI, kiến trúc RISC-V, hạ tầng điện toán đám mây “tự chủ”. Chiến lược “cấm để kiềm chế” vì vậy có nguy cơ tạo hiệu ứng ngược.
3. Cuộc đua giữa hạn chế xuất khẩu và sức mạnh thị trường
Nvidia, doanh nghiệp dẫn đầu chip AI toàn cầu, đứng giữa hai áp lực: Chính trị: tuân thủ quy định của Mỹ. Kinh tế: thị trường Trung Quốc chiếm ~20–25% doanh thu. Các nhà phân tích cho rằng, điều này tạo ra mâu thuẫn lợi ích, khiến chính sách kiểm soát dễ bị “nới lỏng” theo nhu cầu thị trường.
Tác động đối với chuỗi cung ứng bán dẫn và an ninh công nghệ quốc tế
1. Nguy cơ “lan truyền công nghệ nhạy cảm”
Việc chip H200 xuất hiện ở các đơn vị nghiên cứu quân sự đặt ra câu hỏi về mức độ rủi ro đối với: an ninh dữ liệu quốc tế, hệ thống radar – mô phỏng quốc phòng, năng lực AI quân sự, tự động hóa chiến trường.
2. Sự phân mảnh chuỗi cung ứng toàn cầu
Hạn chế xuất khẩu có thể thúc đẩy: hình thành hai hệ sinh thái chip tách biệt (Mỹ – Trung), giảm tính liên thông, gia tăng chi phí sản xuất toàn cầu, ảnh hưởng đến các nước đang phát triển phụ thuộc chip nhập khẩu.
3. Thị trường “tính toán” (compute market) trở thành tài nguyên chiến lược
Năng lực tính toán (compute power) đang nổi lên như “dầu mỏ của thời đại AI”, tương tự: tài nguyên năng lượng, khoáng sản chiến lược, công nghệ lõi. H200 và các GPU tương đương trở thành công cụ địa chính trị, không chỉ là sản phẩm thương mại.
Hàm ý và bài học đối với Việt Nam
Trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy Chiến lược AI quốc gia và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng chip bán dẫn, câu chuyện H200 mang lại nhiều bài học quan trọng.
1. Cần phát triển năng lực tính toán nội địa (National Compute Platform)
Việt Nam không thể phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn chip nhập khẩu — đặc biệt khi thị trường AI toàn cầu ngày càng chịu tác động chính trị.
Việt Nam cần xây dựng: các trung tâm tính toán hiệu năng cao (HPC), cụm GPU quốc gia phục vụ nghiên cứu, chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp sở hữu hạ tầng AI.
2. Ưu tiên phát triển “AI thân thiện kiểm soát” (Responsible AI)
Cần thiết lập quy định quản lý: nhập khẩu chip GPU mạnh, kiểm soát ứng dụng AI nhạy cảm, bảo vệ dữ liệu, an ninh mạng,... để tránh rủi ro lan truyền công nghệ hoặc sử dụng sai mục đích.
3. Tận dụng cơ hội tham gia chuỗi cung ứng mở rộng
Các công ty bán dẫn Mỹ, Nhật, Hàn đang tái định vị chuỗi cung ứng ngoài Trung Quốc. Việt Nam có thể: thu hút đầu tư vào đóng gói – kiểm định (OSAT), phát triển thiết bị phụ trợ, đào tạo kỹ sư thiết kế vi mạch, hợp tác với các hãng phần mềm EDA.
4. Xây dựng chiến lược “trung lập chủ động” trong cạnh tranh công nghệ
Trong môi trường phân cực Mỹ – Trung, Việt Nam cần duy trì chính sách cân bằng: mở cửa cho đầu tư toàn cầu, nhưng bảo vệ an ninh dữ liệu và hạ tầng chiến lược, đồng thời đầu tư dài hạn vào năng lực tự chủ về phần mềm và thuật toán.
Bài điều tra của Reuters về việc các tổ chức Trung Quốc đã tiếp cận và sử dụng chip Nvidia H200 cho thấy kiểm soát công nghệ trong kỷ nguyên AI là thách thức phức tạp và không thể chỉ dựa vào biện pháp hành chính.
Cuộc cạnh tranh AI – bán dẫn toàn cầu đang bước sang giai đoạn mới, nơi: GPU trở thành tài nguyên chiến lược, chuỗi cung ứng bắt đầu phân mảnh, các quốc gia buộc phải đầu tư mạnh vào hạ tầng tính toán và mọi chính sách kiểm soát đều phải tính đến yếu tố thị trường.
Đối với Việt Nam, đây là cơ hội và thách thức. Nếu xây dựng được năng lực tính toán quốc gia, phát triển hệ sinh thái bán dẫn, và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam có thể trở thành trung tâm công nghệ mới của khu vực.
Ngược lại, nếu chỉ dựa vào nhập khẩu và không kiểm soát rủi ro an ninh công nghệ, chúng ta dễ bị động trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt.