Diễn đàn Hợp tác công nghệ cao, chuyển đổi xanh và bán dẫn giữa Việt Nam và Nhật Bản, diễn ra tại Hà Nội ngày 28/4, không chỉ là một sự kiện mang tính lễ nghi hay ngoại giao thường niên. Đây là một dấu mốc chiến lược, phản ánh sự thay đổi chất trong quan hệ song phương, khi cả hai quốc gia đều đang đứng trước bước ngoặt phát triển mới trong kỷ nguyên chuyển đổi số và công nghệ cao.
Trong dòng chảy của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc một doanh nghiệp công nghệ Việt Nam như CMC chủ động "đứng mũi chịu sào", đề xuất vai trò "cây cầu kết nối" giữa Việt Nam và Nhật Bản, không đơn thuần là một cam kết kinh doanh. Đó là dấu hiệu cho thấy tư duy chiến lược đang được chuyển hóa từ cấp nhà nước xuống khu vực doanh nghiệp – nơi sáng tạo và đổi mới diễn ra mạnh mẽ nhất.
Với tầm nhìn dài hạn, CMC không chỉ nhắm tới các con số như 5.000 nhân sự hay 250 triệu USD doanh thu từ thị trường Nhật. Quan trọng hơn, họ đang kiến tạo một hệ sinh thái số song phương, từ trung tâm dữ liệu mini đến hợp tác nghiên cứu với Đại học Tokyo, mở rộng không gian công nghệ cao sang lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, bán dẫn và nền kinh tế xanh.
Điểm đáng chú ý là đề xuất đồng hành mở Văn phòng đại diện Keidanren đầu tiên tại Việt Nam – một sáng kiến mang tính biểu tượng lẫn thực tiễn cao. Nếu được hiện thực hóa, đây sẽ là một kênh kết nối trực tiếp và bền vững giữa giới công nghiệp Nhật Bản và hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của Việt Nam.
Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Ishiba Shigeru đều khẳng định sự cần thiết của một mối quan hệ không chỉ dựa trên nền tảng chính trị và thương mại, mà còn là tầm nhìn chung về tương lai. Với Việt Nam, đây là thời điểm then chốt để vượt qua "bẫy giá trị gia tăng thấp", chuyển mình từ nền kinh tế gia công sang nền kinh tế tri thức.
Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình sau đại dịch, công nghiệp bán dẫn và chuyển đổi xanh không chỉ là cơ hội, mà còn là phép thử bản lĩnh chính sách. Nhật Bản, với vị thế là cường quốc công nghệ và quốc gia đi đầu trong lộ trình khử carbon, hoàn toàn có thể trở thành đối tác đồng kiến tạo, thay vì chỉ là bên cung cấp công nghệ.
Quan điểm này được cụ thể hóa qua việc CMC ký kết hợp tác nghiên cứu với Đại học Tokyo và cam kết tham gia sâu vào các nhóm công tác thuộc Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản (VJJI 2024). Đây là sự chuyển dịch đáng chú ý, khi doanh nghiệp Việt không chỉ nhận tri thức, mà còn chủ động góp phần vào quá trình hình thành công nghệ gốc.
Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị khiến các tập đoàn công nghệ toàn cầu tìm kiếm các điểm trung chuyển công nghệ ngoài Trung Quốc, Việt Nam nổi lên là một lựa chọn hấp dẫn. Tuy nhiên, để thu hút được các dòng vốn FDI chất lượng cao trong lĩnh vực bán dẫn, AI, năng lượng tái tạo, không thể chỉ trông cậy vào chi phí lao động thấp hay ưu đãi thuế. Điều Việt Nam cần là một hệ sinh thái có chiều sâu – nơi có kết nối ba nhà: Nhà nước, nhà khoa học và nhà doanh nghiệp.
Sự kiện ngày 28/4 là một minh chứng cho nỗ lực xây dựng thế trận ấy. Không chỉ quy tụ lãnh đạo chính phủ hai nước, diễn đàn còn có sự hiện diện của hơn 250 đại diện đến từ các tập đoàn, viện nghiên cứu, trường đại học và giới chuyên gia. Đó là cấu trúc nhân lực then chốt để vận hành một nền kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo.
Điều đáng mừng là tinh thần hợp tác hiện nay không còn dừng lại ở "trao đổi công nghệ" hay "chuyển giao dây chuyền", mà hướng tới việc cùng nhau đồng kiến tạo – một hành trình đòi hỏi niềm tin chiến lược và sự kiên định dài hạn.
Nếu được triển khai bài bản, quan hệ công nghệ cao Việt Nam – Nhật Bản có thể trở thành một mô hình tham khảo cho khu vực Đông Nam Á – nơi một quốc gia đang phát triển hoàn toàn có thể vươn lên trở thành đối tác công nghệ đáng tin cậy, chứ không chỉ là "thị trường tiêu thụ".