Kể từ khi các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) như ChatGPT, Gemini hay Claude bước ra công chúng, giới báo chí toàn cầu phải đối mặt với một sự đảo lộn chưa từng có: tin tức được tổng hợp, tái tạo và lan truyền ở quy mô chưa từng có – nhưng phần lớn trong số đó không còn được kiểm chứng, và càng hiếm khi ghi công cho nguồn tin gốc.
Vì vậy, sáng kiến “Tính toàn vẹn của tin tức trong thời đại AI” do EBU và WAN-IFRA dẫn đầu, với 5 nguyên tắc trụ cột, chính là nỗ lực thiết lập một “hiến pháp tin tức” mới – không chỉ để bảo vệ bản quyền, mà để đảm bảo rằng trong một thế giới nơi mọi thứ đều có thể được sinh ra bằng thuật toán, thì sự thật vẫn còn một chỗ đứng.
Điều đang bị đe dọa không chỉ là doanh thu, mà là giá trị cốt lõi của nghề báo: niềm tin. Khi những công cụ tạo sinh có thể chế tạo ra hàng loạt "nội dung giống thật" mà không qua kiểm chứng, không ghi nguồn, và không có ràng buộc đạo đức, thì báo chí bị kéo vào một cuộc đua khốc liệt – nơi "tốc độ và dữ liệu" đè bẹp "tính xác thực và trách nhiệm".
Nghiêm trọng hơn, nếu không có các cơ chế bảo vệ nội dung gốc và khuyến khích hợp tác minh bạch giữa truyền thông và công nghệ, thì AI có thể vô tình (hoặc cố ý) tiếp tay cho việc lan truyền thông tin sai lệch – một mối nguy cho cả xã hội dân chủ lẫn ổn định toàn cầu.
Thực tế cho thấy các nhà xuất bản đang chia làm hai hướng: một số đệ đơn kiện (như New York Times), số khác chọn cách ký kết hợp tác (như Associated Press và Reuters). Cả hai hướng đều có lý – nhưng không đủ nếu thiếu sự đồng thuận về nguyên tắc chung.
Đó là lý do vì sao sáng kiến của EBU và WAN-IFRA mang ý nghĩa đặc biệt: nó không tìm cách "cấm AI" hay "bắt công nghệ quỳ gối", mà đưa ra một bộ quy chuẩn đạo đức có tính khả thi, nhấn mạnh vào sự cho phép, sự công bằng, sự minh bạch và vai trò đồng kiến tạo của báo chí trong thế giới AI.
Công nghệ không phải kẻ thù – sự im lặng và bị động mới là mối đe dọa thực sự với truyền thông. Trong thời đại mà một dòng mã có thể thay thế cả một toà soạn, thì việc chủ động đưa ra nguyên tắc đạo đức và đàm phán quyền lực với Big Tech là cách duy nhất để báo chí giữ được vai trò trung tâm trong đời sống xã hội. AI có thể học mọi thứ – nhưng nếu không có sự thật, AI cũng chỉ là một chiếc loa khuyếch đại sai lầm.