Trong một động thái hiếm hoi và đầy tính cảnh báo, Apple vừa phát đi thông báo khẩn đến người dùng iPhone tại hơn 100 quốc gia, cho biết họ có thể đang là mục tiêu của một chiến dịch tấn công bằng phần mềm gián điệp tinh vi. Những thông tin được tiết lộ cho thấy, đây không đơn thuần là một sự cố kỹ thuật – mà là chỉ dấu rõ ràng của cuộc chiến âm thầm nhưng khốc liệt trong thế giới an ninh mạng hiện đại.
Theo Apple, các thiết bị bị nhắm tới có khả năng đã bị tấn công bằng các công cụ “hack” cấp nhà nước – ám chỉ những phần mềm gián điệp được phát triển bởi các tổ chức có nguồn lực lớn, điển hình như Pegasus của NSO Group (Israel). Pegasus từng bị tố cáo xâm nhập điện thoại của hàng loạt nhà báo, luật sư, chính trị gia và nhà hoạt động nhân quyền trên toàn thế giới. Và lần này, những mục tiêu mới có thể bao gồm cả những nhân vật nhạy cảm trong bối cảnh địa chính trị hiện tại.
Từ năm 2021, Apple đã triển khai hệ thống cảnh báo bảo mật cá nhân hóa – một nỗ lực nhằm đi trước các cuộc tấn công có chủ đích. Tuy nhiên, khác với những lỗ hổng phổ biến có thể vá bằng một bản cập nhật, những cuộc tấn công kiểu này thường tinh vi, nhắm chọn mục tiêu rõ ràng và gần như không để lại dấu vết cho đến khi nạn nhân trở thành người phát hiện cuối cùng.
Đáng nói là Apple không công bố chi tiết kỹ thuật cụ thể, có thể nhằm tránh tiết lộ thông tin cho chính các bên tấn công. Nhưng sự mơ hồ đó cũng đặt ra câu hỏi: Liệu người dùng có thể tự bảo vệ mình nếu không thực sự hiểu họ đang đối mặt với điều gì?
Một thực tế đáng lo ngại là, dù Apple luôn tự hào về khả năng bảo vệ quyền riêng tư người dùng, bản chất của những phần mềm như Pegasus là khai thác các lỗ hổng chưa từng được công bố – gọi là “zero-day” – mà ngay cả hãng cũng không thể lường trước. Điều này khiến Apple, dù có hệ sinh thái khép kín và kiểm soát chặt, vẫn rơi vào thế bị động trước các đối thủ hoạt động ngoài vòng pháp luật hoặc dưới “vỏ bọc” chính quyền.
Câu hỏi được đặt ra là: Giới hạn của bảo mật thiết bị nằm ở đâu, và liệu các hãng công nghệ có thể – hay nên – làm đến mức nào để bảo vệ người dùng? Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là một bài toán đạo đức công nghệ trong thời đại dữ liệu cá nhân trở thành tài nguyên chiến lược.
Việc các nhà báo, nhà hoạt động như Ciro Pellegrino (Ý) hay Eva Vlaardingerbroek (Hà Lan) nhận được cảnh báo cá nhân từ Apple cho thấy, những người hoạt động trong các lĩnh vực xã hội – chính trị – truyền thông giờ đây không còn là những cá nhân "vô danh" trên mạng. Họ trở thành mục tiêu bởi chính vai trò, phát ngôn và ảnh hưởng mà mình tạo ra.
Apple đã khuyến nghị bật Chế độ khóa (Lockdown Mode) – một tính năng bảo mật nâng cao ít khi được đề cập, cùng hàng loạt hành động khẩn cấp như thay đổi mật khẩu, cập nhật phần mềm và kiểm tra các nền tảng liên quan. Nhưng điều đó cũng gián tiếp nhấn mạnh một thực tế: Người dùng không thể chỉ dựa vào phần mềm để phòng thủ – mà cần kiến thức, sự cảnh giác và thậm chí là hỗ trợ pháp lý.
Cảnh báo mới nhất của Apple là lời nhắc mạnh mẽ rằng, trong kỷ nguyên số, quyền riêng tư không còn là vấn đề cá nhân, mà là vấn đề chính trị – pháp lý và đạo đức toàn cầu. Khi một thiết bị cá nhân có thể bị biến thành công cụ theo dõi mà người dùng không hề hay biết, thì “quyền được sống riêng tư” trở thành một trong những quyền dễ bị tước đoạt nhất.
Apple đang chiến đấu, nhưng không thể một mình. Người dùng, các chính phủ, tổ chức dân sự và giới công nghệ đều phải cùng tham gia vào trận chiến mà ranh giới giữa bảo vệ và xâm phạm đang ngày càng mờ nhạt.