Sự cố xảy ra vào tối 24-6, khi hàng loạt nhóm Facebook lớn tại Việt Nam – từ cộng đồng bán hàng online, tiêu dùng, công nghệ cho đến các nhóm chia sẻ học thuật – bất ngờ bị khóa hoặc mất tên, không thể tương tác. Trong chưa đầy một đêm, hàng triệu người dùng mất đi kênh thông tin quen thuộc mà họ tham gia mỗi ngày.
Sáng 25-6, tình hình chưa được cải thiện đáng kể: một số nhóm được mở lại nhưng với tên mặc định vô nghĩa “Group title pending”, gây hiểu lầm, nhiễu loạn và khiến nhiều quản trị viên hoang mang không biết nhóm của mình có còn “tồn tại hợp pháp” trên nền tảng hay không.
Đến sáng 26-6, Facebook (Meta) xác nhận đây là lỗi kỹ thuật phía hệ thống, đồng thời các nhóm đã được khôi phục gần như hoàn toàn. Tuy nhiên, sự cố tuy ngắn nhưng đã tạo ra làn sóng lo ngại âm ỉ trong cộng đồng: Nếu Facebook có thể “mất” nhóm chỉ vì một trục trặc kỹ thuật, thì liệu điều đó có lặp lại – và có giới hạn nào không cho rủi ro này?
Facebook và hệ sinh thái Meta đang là không gian sinh hoạt số của hàng tỷ người – nơi không chỉ là chỗ giải trí mà còn là nơi làm việc, kinh doanh, học tập và duy trì cộng đồng. Tuy nhiên, quyền lực kiểm soát hệ thống lại nằm tập trung trong tay một số rất ít nhà điều hành tại trụ sở của một công ty công nghệ toàn cầu.
Điều này khiến người dùng – dù là một cá nhân hay cộng đồng hàng trăm nghìn thành viên – trở nên bị động hoàn toàn trước các thay đổi, lỗi kỹ thuật hay thậm chí là chính sách không minh bạch.
Đây cũng là một minh chứng rõ nét cho rủi ro hệ thống trong nền kinh tế số: chỉ một lỗi phần mềm hay cập nhật sai cấu hình có thể khiến hàng trăm cộng đồng trực tuyến “tê liệt” trong chốc lát – không có khả năng tự phục hồi nếu không chờ "ông chủ nền tảng" ra tay.
Các quản trị viên có thể dày công xây dựng một cộng đồng hàng trăm nghìn thành viên, nhưng quyền kiểm soát cuối cùng lại không nằm ở họ. Khi Facebook bất ngờ khóa nhóm hoặc thay đổi thuật toán, mọi thứ có thể biến mất mà không cần một lời báo trước rõ ràng.
Sự cố lần này cũng cho thấy người dùng không có phương tiện đối thoại hiệu quả với nền tảng. Nhiều quản trị viên chỉ biết chờ đợi hoặc lên các diễn đàn để “hỏi nhau” tình hình – vì bản thân hệ thống hỗ trợ của Meta tại Việt Nam gần như không có kênh phản hồi trực tiếp với nhóm người dùng phổ thông.
Việc sử dụng Facebook như nền tảng chính là điều dễ hiểu – vì tính phổ biến, hiệu ứng mạng lưới và khả năng tiếp cận tức thì. Tuy nhiên, sự cố vừa qua một lần nữa đặt ra câu hỏi: chúng ta có nên dồn toàn bộ cộng đồng, dữ liệu, hoạt động của mình vào một nơi duy nhất?
Các mô hình mạng xã hội mới như Discord, Reddit, Telegram hoặc nền tảng phi tập trung như Mastodon đang cung cấp hướng đi mới – nơi người dùng có thể kiểm soát dữ liệu tốt hơn, hoặc thậm chí tự vận hành cộng đồng mà không phụ thuộc hoàn toàn vào một “ông lớn” duy nhất.
Facebook vẫn là công cụ mạnh mẽ và tiện lợi để kết nối cộng đồng. Nhưng như mọi hạ tầng sống còn khác, sự tin cậy không thể được đảm bảo chỉ vì tính phổ biến.
Sự cố ngày 24-6 là một lời nhắc nhở rằng: nếu không có chiến lược dự phòng – từ dữ liệu đến cộng đồng – thì người dùng luôn là bên yếu thế trong cuộc chơi số hóa. Khi “ngôi nhà số” chỉ cần một lỗi kỹ thuật là có thể biến mất, thì trách nhiệm không chỉ là của Meta, mà còn là của mỗi người dùng trong việc tái định hình thói quen số, tư duy quyền kiểm soát, và đầu tư vào không gian số bền vững hơn.