Trong hơn hai thập kỷ, SEO (Search Engine Optimization) là xương sống của internet thương mại. Nhưng giờ đây, khi AI sinh ngữ bắt đầu thay thế vai trò của người dùng trong việc truy xuất và tổng hợp thông tin, nghề SEO buộc phải trả lời một câu hỏi chưa từng có tiền lệ: Liệu mục tiêu tối ưu hóa còn là con người, hay đã chuyển sang những “bộ não ảo” học sâu không cần nhấp chuột?
Từ trước tới nay, người làm SEO tối ưu từ khóa, cấu trúc nội dung và trải nghiệm trang để thu hút người dùng – vốn là thực thể có hành vi, cảm xúc và thói quen nhấp chuột có thể dự đoán được. Nhưng với sự trỗi dậy của các chatbot AI như ChatGPT, Gemini, Claude hay Perplexity, một lực lượng “người đọc mới” đang hình thành – không cảm xúc, không quảng cáo, không scroll, không cần CTA (call-to-action).
Theo dữ liệu của TollBit, trong quý đầu năm 2025, lượng truy cập từ các bot AI tăng 49% so với quý trước. Tại một số website tin tức và thương mại điện tử lớn, lượng truy cập từ bot AI hiện gần ngang bằng – hoặc thậm chí vượt – bot truyền thống của Google. Đáng chú ý hơn: những bot này không chỉ “thu thập”, mà còn tóm tắt, phân tích, suy luận và trình bày lại nội dung theo ngữ cảnh, đồng thời đứng ở ngay phần đầu trang tìm kiếm, lấy đi những lượt click quý giá.
Đây là nghịch lý: AI “đọc” trang web của bạn nhưng không nhấp vào link, không tải quảng cáo, không mua hàng và cũng không để lại dấu vết rõ ràng trên Google Analytics. Những tương tác “tàng hình” này đang hút đi giá trị nội dung mà SEO từng mang lại, nhưng cũng đồng thời tạo ra một dòng truy cập mới – nếu được hiểu đúng và xử lý khôn ngoan.
Panigrahi, CEO TollBit, khẳng định: “Lượng người thật truy cập sẽ giảm, nhưng tổng số lượt ‘truy cập’ – tính cả bot AI – sẽ tăng mạnh. Những ai làm SEO cần học cách tối ưu cho cả hai.”
Vấn đề là: làm thế nào để tối ưu hóa cho AI? AI không cần headline hấp dẫn, không bị thu hút bởi ảnh thumbnail, và thường không quan tâm đến tốc độ tải trang – những tiêu chí từng là “chuẩn vàng” của SEO truyền thống. Thay vào đó, nó ưu tiên ngữ nghĩa rõ ràng, cấu trúc nội dung logic, metadata đầy đủ và nguồn tham chiếu đáng tin cậy.
Thị trường hiện đang phân hóa rõ rệt: một số nhà xuất bản tìm cách ngăn bot AI thu thập dữ liệu thông qua robots.txt, tường lửa hoặc giải pháp thương mại; số khác lại chủ động đàm phán để đổi nội dung lấy tiền cấp phép hoặc vị trí hiển thị ưu tiên trong chatbot.
Tạp chí Time – một trong những thương hiệu truyền thông lớn – đã chọn con đường thứ hai khi bắt tay với OpenAI và Perplexity. Nhưng như CEO Mark Howard thừa nhận: “Phần lớn bot ngoài kia vẫn thu thập nội dung mà không trả một xu nào. Đường đến công bằng còn xa.”
Điều đó nghĩa là trong ngắn hạn, AI có thể là “kẻ lấy trộm giá trị”, nhưng về dài hạn, chính AI sẽ quyết định ai được nhìn thấy, ai bị lãng quên. Trong bối cảnh đó, không tối ưu cho AI sẽ đồng nghĩa với việc tự xóa mình khỏi bản đồ thông tin của thế giới số.
Từng là lĩnh vực của “kỹ xảo” – nhồi từ khóa, tối ưu link nội bộ, backlink – SEO đang đứng trước cuộc chuyển mình: trở thành chiến lược nội dung cho cả con người lẫn máy học. Điều đó đòi hỏi người làm SEO không chỉ hiểu thuật toán, mà còn hiểu cách AI “suy nghĩ” – điều từng là phạm vi của chuyên gia NLP và kỹ sư ngôn ngữ.
Câu hỏi lớn nhất lúc này không còn là "làm sao để lên top Google", mà là: Làm sao để trở thành phần được trích dẫn trong bản tóm tắt của AI?
Internet từng được định hình bởi hành vi tìm kiếm của con người. Giờ đây, AI đang tái thiết lại cách thông tin được tiêu thụ – và SEO không còn là vũ khí dành riêng cho doanh nghiệp cạnh tranh người dùng, mà là nghệ thuật điều hướng nhận thức của cả người và máy.
Nghề SEO không chết, nhưng đang tiến hóa. Và chỉ những ai hiểu rõ cách thức "người dùng mới" – tức bot AI – tư duy, mới có thể dẫn đầu trong thời đại mà cái nhìn đầu tiên không còn đến từ mắt người, mà từ một hệ thống tổng hợp ngôn ngữ được huấn luyện hàng nghìn tỷ token.