Một cánh tay robot có thể “nhìn xuyên” qua hộp kín để xác định vật thể bên trong – nghe như chuyện khoa học viễn tưởng, nhưng đang dần trở thành hiện thực nhờ công nghệ mới của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Hệ thống mang tên mmNorm, sử dụng sóng điện từ tần số cao (mmWave) để phục dựng hình ảnh 3D của vật thể bị che khuất, là một bước tiến quan trọng cho tương lai robot công nghiệp và chuỗi cung ứng thông minh. Nhưng đằng sau lớp vỏ kỹ thuật đầy hứa hẹn ấy là hàng loạt câu hỏi về quyền riêng tư, kiểm soát dữ liệu và tương lai của “thị giác máy”.
Khác với camera thông thường, công nghệ mmWave không chụp ảnh bằng ánh sáng mà sử dụng sóng radio ở dải tần số milimet – vốn từng được ứng dụng trong truyền dữ liệu không dây tốc độ cao. Với bước sóng ngắn và khả năng xuyên vật thể, mmWave có thể “xuyên” qua các lớp bao bì như thùng carton, hộp nhựa, thậm chí tường mỏng, để tạo nên bản đồ hình khối của vật thể bên trong. Điều quan trọng là MIT không chỉ thu thập hình ảnh – họ tái tạo cả hình học bề mặt một cách chính xác, mang lại một lớp thị giác hoàn toàn mới cho máy móc.
Với cánh tay robot được gắn mmNorm, các công ty có thể triển khai robot kiểm tra hàng hóa hỏng hoặc đóng gói sai mà không cần mở hộp – điều từng đòi hỏi con người và thời gian. Trong một nền kinh tế logistics ngày càng chạy đua với tốc độ, sự chính xác và tối ưu hóa, đây là lợi thế không nhỏ.
Công nghệ mmWave và mmNorm không chỉ dừng lại ở kho hàng. Nhóm nghiên cứu MIT đã gợi ý ứng dụng công nghệ này trong nhà máy, kính thực tế tăng cường và cả sân bay, nơi robot hoặc con người có thể nhìn xuyên qua vật cản để xác định vật thể bên trong.
Từ góc nhìn công nghệ, đây là một bước đột phá trong khả năng cảm biến. Nhưng từ góc nhìn xã hội và đạo đức, nó đặt ra những câu hỏi:
Khi “mắt máy” có thể thấy qua tường, giới hạn của quyền riêng tư là gì?
Liệu công nghệ này có thể bị lạm dụng trong giám sát, theo dõi, hay kiểm tra cá nhân mà không có sự đồng thuận?
Các vật thể có thể bị “nhìn xuyên” ngày hôm nay – còn con người thì sao trong tương lai gần?
Với khả năng tạo ra hình ảnh 3D ngày càng sắc nét, việc áp dụng công nghệ như mmNorm cần một khung pháp lý và đạo đức rõ ràng, tránh việc "xem trộm công nghệ" biến thành công cụ xâm phạm tự do cá nhân.
Về phía tích cực, mmNorm mở ra một kỷ nguyên mới trong tự động hóa công nghiệp. Từ việc robot “tự nhìn” để lấy đúng công cụ, đến việc quét hàng hóa hỏng mà không cần thao tác vật lý, hệ thống này giúp giải phóng con người khỏi các nhiệm vụ nhàm chán và có thể nguy hiểm.
Tuy nhiên, như mọi bước tiến công nghệ khác, điều này đi kèm sự thay đổi về lao động. Câu hỏi không chỉ là “có thể làm nhanh hơn”, mà là “ai sẽ làm?”. Liệu hàng trăm nghìn lao động trong kho vận, kiểm hàng, vận chuyển… có còn chỗ đứng trong hệ thống siêu tự động hóa đang hình thành?
mmNorm của MIT là minh chứng cho sức mạnh đột phá của trí tuệ con người trong việc mở rộng khả năng cảm nhận cho máy móc. Nhưng như mọi đôi mắt, thị giác của robot cũng cần giới hạn, đạo đức và hướng dẫn.
Khi máy móc nhìn được nhiều hơn con người, chính con người phải đặt câu hỏi: "Chúng ta đang giúp robot nhìn thấy cho chúng ta – hay đang cho phép chúng nhìn thấy quá nhiều?"